Cuộc nổi lên của Lê Văn Khôi<1>, hay còn gọi là: cuộc binh đổi thay của Lê Văn Khôi, khởi nghĩa của Lê Văn Khôi, sự biến thành Phiên An, là 1 trong cuộc nổi dậy chống lại triều đình xẩy ra vào thời vua Minh Mạng. Sự khiếu nại này diễn ra từ năm 1833 mang lại năm 1835 ở các tỉnh miền nam Việt Nam, lãnh đạo của cuộc nổi lên này là Lê Văn Khôi, bé nuôi của Lê Văn Duyệt.
Bạn đang xem: Văn khôi là gì
<1>Cuộc nổi dậy của Lê Văn Khôi<1>, hay nói một cách khác là:cuộc binh vươn lên là của Lê Văn Khôi,khởi nghĩa của Lê Văn Khôi,sự trở thành Phiên An, là một trong những cuộc nổi lên chống lại triều đình xẩy ra vào thời vua Minh Mạng. Sự khiếu nại này ra mắt từ năm 1833 mang đến năm 1835 ở những tỉnh miền nam Việt Nam, lãnh đạo của cuộc nổi dậy này là Lê Văn Khôi, con nuôi của Lê Văn Duyệt.<1>
Nguyên nhân
Vua Minh Mạng và tả quân Lê Văn chu đáo vốn có khá nhiều hiềm khích và tứ thù. Minh Mạng tuy ghét nhưng mà không dám làm những gì Lê Văn Duyệt vì chưng công lao cùng uy quyền quá to của ông cùng với triều đình.
Năm 1832, ngay sau thời điểm Lê Văn coi ngó mất, vua Minh Mạng bèn tìm phương pháp giành lại quyền lực của bản thân mình ở thành Gia Định. Vua bến bãi bỏ chính sách tổng trấn<3>, tất cả đổi là tỉnh, trực trực thuộc vào triều đình Huế, giảm đặt quan tiền lại vào thay. Giữa những quan lại ấy bao gồm Nguyễn Văn Quế có tác dụng tổng đốc, Bạch Xuân Nguyên làm cha chính, Nguyễn Chương Đạt làm án sát.<3>
Theo sách Việt nam giới sử lược của trằn Trọng Kim, thì: vốn là fan tham lam, tàn ác; nên lúc tới làm ba chính làm việc Phiên An, Bạch Xuân Nguyên bảo rằng phụng mật chỉ truy tìm xét việc riêng của Lê Văn Duyệt, rồi đòi hỏi chứng cớ, trị tội bọn tôi tớ của ông phê duyệt ngày trước<3>.
Trước lúc đi, Bạch Xuân Nguyên đã làm được Minh Mạng bí mật dặn dò<4><5> về việc hình thành một bạn dạng án ngăn chặn lại Lê Văn Duyệt<5>. Ngay lúc đến nơi, Bạch Xuân Nguyên làm cho một report dày nhiều tập<5> trong các số ấy lên danh sách<4>, tìm bằng chứng, rồi buộc Lê Văn Duyệt các tội trong các số đó có những tội tham nhũng, lạm dụng quá quyền lực<6>, đối chọi cử như vấn đề Lê Văn Duyệt không ngừng mở rộng thành bát Quái, đóng thêm tàu được xem là một minh chứng xác xứng đáng về tội ác phòng triều đình của Lê Văn Duyệt<4>, nhưng do ông đã bị tiêu diệt nên cho tất cả những người đánh chiêu mộ 100 roi<7><8> Đồng thời nhiều chân tay của Lê Văn Duyệt cũng bị bắt, với 16 người nhà đất của Lê Văn trông nom bị thịt chết<7>.
Những hành động này vẫn thúc đẩy các thuộc hạ của Lê Văn Duyệt, trong số ấy có nhỏ nuôi ông là Lê Văn Khôi, lo lắng cho định mệnh của mình, đề xuất họ dấy binh nổi dậy dưới sự lãnh đạo của Lê Văn Khôi<7><8>.
Diễn biến
Vua Minh Mạng trong phòng Nguyễn
Nổi dậy
Nguyên trước Lê Văn Khôi có tên là Nguyễn Hữu Khôi, fan ở Cao Bằng, vì chưng khởi binh làm loạn, bị quân triều đình đuổi đánh, mới chạy vào Thanh Hóa, gặp gỡ Lê Văn để ý làm khiếp lược sinh sống đấy, bèn xin ra thú. Lê Văn để mắt tin sử dụng cho làm nhỏ nuôi, đổi tên họ là Lê Văn Khôi, rồi đưa về Gia Định cất nhắc cho làm đến chức phó vệ úy. Theo Quốc triều thiết yếu biên toát yếu, khi nổi dậy, Lê Văn Khôi giữ lại chức Tả quân Minh nghĩa Vệ úy<9>.
Khi Bạch Xuân Nguyên tuyên cha phụng mật chỉ trị tội những thủ hạ của Lê Văn Duyệt, Lê Văn Khôi bị bắt giam<3>. Ông bèn mưu cùng với mấy fan cùng cánh khởi binh phòng triều đình.
Lê Văn Khôi ngầm tương tác được với quân lính bên ngoài, đêm ngày 18 tháng 5 năm Quý Tỵ (tức 5 mon 7 năm 1833), ông cùng 27 quân nhân hồi lương<10> đồng mưu thốt nhiên nhập dinh giết cả nhà Bạch Xuân Nguyên và tay chân Nguyễn Trương Hiệu, tín đồ trực tiếp lo vụ án Lê Văn Duyệt, thuộc thủ hạ. Lúc đó nghỉ ngơi Gia Định lại có những người có tội nghỉ ngơi Bắc Kỳ đem đày vào, hoặc cho làm ăn kèm dân sự, hoặc bắt làm bộ đội gọi là hồi lương; những quân nhân ấy đầy đủ theo Lê Văn Khôi nổi dậy<3>.
Quân Lê Văn Khôi chiếm hữu được Thành bát Quái. Họ tổ chức một lễ thắp đuốc<7> tại chiêu mộ Lê Văn để mắt và tại đây, Lê Văn Khôi tuyên tía bất phục triều đình, ủng hộ An Hòa, nam nhi của Nguyễn Phúc Cảnh (hoàng tử Cảnh)<7>. Tối cùng ngày<7>, quân nổi lên giết<11> vị quan tiền tổng đốc mới nhận chức của triều đình là Nguyễn Văn Quế<7>, người chịu trách nhiệm việc xây đắp lại quyền lực của triều đình tw ở vùng Gia Định<7>, khi ông đang có quân mang lại cứu Bạch Xuân Nguyên<11>.
Sách Đại Nam bao gồm biên liệt truyện trong phòng Nguyễn chép vấn đề này hơi khác. Theo đó, khi Lê Văn Khôi thuộc 60 người mang lại đánh Bạch Xuân Nguyên với Nguyễn Văn Quế. Xuân Nguyên thấy rượu cồn lẻn trốn thoát, còn Quế cùng vài thủ hạ phản kháng bị thịt chết. Kế tiếp Lê Văn Khôi đuổi theo bắt được Bạch Xuân Nguyên, đưa về nhà Lê Văn trông nom để tế Duyệt. Tiếp nối Lê Văn Khôi bắt đầu giết nốt Xuân Nguyên<12>.
Tới mon 7 năm đó, cả Văn Quế cùng Xuân Nguyên phần nhiều bị triều đình truy chiếm chức tổng đốc An Biên và cha chánh Phiên An<13>.
Đánh chỉ chiếm 6 tỉnh
Nhiều quan tiền lại vày triều đình bổ nhiệm đều bị giết bị tiêu diệt và hoặc chạy khỏi thành Gia Định<7>. Cuộc nổi dậy bất ngờ này dường như không được triều đình dự phòng trước. Quân nổi dậy mau lẹ tràn đi các tỉnh đồng bằng Nam bộ và tấn công chiếm. Trong tầm 3 ngày<7> lục tỉnh phái nam Kỳ đã bên trong tay lực lượng nổi dậy<7>. Lê Văn Khôi làm chủ thành Phiên An, nhiều tướng văn võ của triều đình đầu hàng. Ông đúc ấn từ bỏ xưng là đại nguyên soái, phong đến Thái Công Triều, Lê Đắc Lực có tác dụng trung quân; những tướng người Bắc Kỳ là Nguyễn Văn Đà<14>, Nguyễn Văn Thông làm tiền quân; Dương Văn Nhã, Hoàng Nghĩa Thơ làm cho Tả quân; Võ Vĩnh Tiền, Võ Vĩnh sở hữu làm Hữu quân; Võ Vĩnh Lộc, Nguyễn Văn Bột làm cho hậu quân; giữ Tín, nai lưng Văn Tha làm thủy quân; Nguyễn Văn Tâm, Nguyễn Văn Chân, Quách Ngọc Chấn có tác dụng Tượng quân<9>.
Trong tháng 6 âm định kỳ năm đó, quân nổi dậy đánh chiếm Biên Hòa. Những quan lại bên Nguyễn như Thự tuần che Võ Quýnh, án gần kề Lê Văn Trác, lãnh binh hồ nước Kim Truyền đều quăng quật chạy.
Vài ngày sau, Võ Quýnh phục hồi lại được Biên Hòa. Minh Mạng lệnh mang đến tổng đốc Long Tường là Lê Phúc Bảo, tổng đốc An Hà là Lê Đại cưng cửng đốc quân cùng mang lại Phiên An tấn công Lê Văn Khôi. Tuy thế khi quân triều đình còn chưa kịp điều thì quân nổi lên dưới sự lãnh đạo của Thái Công Triều lại xâm chiếm Định Tường, làm cho Phúc Bảo, Đại Cương đa số bị miễn nhiệm làm bộ đội cùng cùng với tuần tủ Vĩnh Long là tô Chấn cùng Án gần kề Ngô Bá Toán.
Xem thêm: Top 200+ Hình Ảnh Để Tô Màu Cho Bé Đẹp Nhất Giúp Phát Triển Tư Duy 2022
Lê Văn Khôi còn không ít người trong mái ấm gia đình ở ko kể Bắc, bị triều đình bắt giữ ở Cao Bằng.
Thái Công Triều mang quân trường đoản cú Định Tường đến lấn chiếm Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên. Quân nổi dậy chia nhau đi giữ những huyện và đặt quan tiền chức ách thống trị tại đó. Mon 7 năm 1833, quân nổi dậy tiến công Biên Hòa nhưng bị đánh lui. Sau đó, Lê Văn Khôi liên tục mở cuộc tiến công lần nữa và chiếm lĩnh được thành, làm thịt tướng đơn vị Nguyễn là Tôn Thất Gia. Cùng lúc, anh vk Lê Văn Khôi là Nông Văn Vân làm cho tri châu Bảo Lạc thuộc Tuyên quang quẻ cũng nổi dậy, trường đoản cú xưng là Thiết chế thượng tướng tá quân.
Thất thế
Vua Minh Mạng liền cử Tống Phúc Lương, Nguyễn Xuân, Phan Văn Thúy, Trương Minh Giảng với Trần Văn Năng lấy thủy bộ binh tượng vào đánh Khôi.
Ngay vào thời điểm tháng 8 năm 1833, quân triều đình sẽ phản công và bắt đầu lấy lại các tỉnh phái nam Bộ. Tướng Ngô Bá Toán chuộc tội, mang lại được Định Tường, được phong chức ba Chánh Sứ.<15>
Trong tháng, Án sát Vĩnh Long là Doãn Uẩn chiếm lại được thành Vĩnh Long. Tiếp đến Án liền kề An Giang là Bùi Văn Lý cũng chiếm phần lại An Giang và Hà Tiên. Trương Minh Giảng với Hoàng Đăng Thuận mang lại được Biên Hòa.
Địa chủ, phú hào các nơi dao động, không dám ủng hộ Lê Văn Khôi nữa. Tiếp đó, một tướng giỏi của ông là Thái Công Triều cũng đầu sản phẩm triều đình<3>, khiến cho lực lượng nổi dậy suy yếu nhanh chóng. Triều với quân về tấn công Khôi sinh sống Gia Định.
Cố thủ cùng thất bại
Lê Văn Khôi yếu thế, bèn nhờ giáo sĩ phương tây đi sang ước viện Xiêm La. Xiêm La nhân muốn xâm lăng Đại nam bèn dìm lời giúp.
Lê Văn Khôi còn mời một vị giáo sĩ tín đồ Pháp tên Marchand cho và làm việc trong thành. Việc mời vị giáo sĩ này và bài toán ủng hộ con của hoàng tử Cảnh (đã cải đạo sang trọng Cơ đốc giáo trước đó) là An Hòa là nhằm mục đích có được sự ủng hộ của không ít người đạo thiên chúa địa phương<8><17>. Lê Văn Khôi còn kêu gọi những bạn theo đạo thiên chúa vào thành và sống đằng sau sự bảo trợ của ông<7>. Hồ hết giáo sĩ người việt nam giữ vai trò chỉ đạo lực lượng đạo gia tô địa phương tấn công lại quân triều đình với liên lạc với phía bên ngoài khi thành bị vây khốn.<18>
Năm 1834, quân triều đình vượt mặt quân Xiêm, chỉ chiếm lại tổng thể các tỉnh miền nam và đưa sang vây quân nổi dậy trong thành chén Quái. Lê Văn Khôi bị bệnh mất ngơi nghỉ trong thành Phiên An lúc thành hiện nay đang bị vây ngặt. Nam nhi ông là Lê Văn Cù mới 8 tuổi<19> được cử lên thay.
Dù Lê Văn Khôi sẽ chết, quân nổi lên vẫn giữ lại được thành trước quân triều đình tính đến tháng 9 năm 1835<7>. Lúc bấy giờ, hiện trạng rất nguy ngập: Thành bị bao vây, thổ tả hoành hành, súng đạn hư hỏng vơi cạn dần, thực phẩm tuy những nhưng bị độ ẩm mốc, niềm tin và công sức quân dân đầy đủ suy kiệt và ly tán... Cho nên đến ngày 16 mon 7 năm Ất hương thơm (tức 8 tháng 9 năm 1835), lúc quân triều đình chia thành 8 mũi, tiến công ồ ạt vào thành. Quân nổi dậy chống cự ko nổi, bị thua thảm trận. Quân nổi lên cả thảy 1.831 người đều bị giết chết và chôn tầm thường một chỗ, sau này gọi là Mả Ngụy tốt Mả Biền Tru<20>.
Sau chiến tranh
Joseph Marchand bị xử lăng trì
Sáu fan bị kết tội "chủ mưu" bị đóng góp cũi giải về Huế cùng nhận lãnh án lăng trì, trong đó có nam nhi của Lê Văn Khôi new 8 tuổi, một linh mục tín đồ Pháp là Marchand, một fan Hoa là Mạch Tấn Giai<21>
Theo GS. Nguyễn Phan quang thì những "tội nhân" đó là: Nguyễn Văn tảo (con Khôi), giáo sĩ Marchand (Cố Du), Mạch Tấn Giai (gốc tín đồ Triều Châu), Nguyễn Văn Hoành, Nguyễn Văn Trắm, Nguyễn Văn Bột.<22>.
Sau khi dẹp kết thúc cuộc nổi dậy, triều thần Phan Bá Đạt dâng sớ xin kể tội Lê Văn Duyệt<2>, vua Minh Mạng gật đầu và team nội những là Hà Quyền, Nguyễn Tri Phương với Hoàng Quýnh ra án nghị Lê Văn Duyệt gồm bảy tội yêu cầu chém<2>, hai tội phải thắt cổ<2>, một tội yêu cầu sung quân<2>, nhưng vì chưng ông đang chết cần chỉ cho người tước sắc phong, phá với xiềng xích mồ mả.<2><11> Mãi cho tới đời vua Thiệu Trị án bắt đầu được tháo dỡ bỏ.<2>
Cuộc nổi dậy này đã khiến vua Minh Mạng tàn phá tòa thành bền vững cũ là Thành chén bát Quái và cho xây tòa thành bé dại hơn, ít vững chắc và kiên cố hơn là Thành Gia Định (hay Phượng Thành, Phụng Thành).
Và hiện thời các sử gia vẫn còn đấy tranh ôm đồm về vì sao chính của cuộc khởi nghĩa này là vì việc triều đình làm nhục Lê Văn chú tâm hay tình trạng quan chức địa phương mất quyền lực...<8>
